ชุมพร – ยินดีต้อนรับน้องสงกรานต์ลูกวัวเพศผู้เลยกำหนดคลอดมา 3 วัน

ปฏิบัติการช่วยชีวิตแม่วัวขนาดใหญ่และลูกวัวในท้อง หลังติดคลอดกว่า 3 วัน จนสามารถช่วยไว้ได้ทั้งแม่และลูกอย่างปลอดภัย

วันที่ 20 เมษายน 2568 ที่ผ่านมา เจ้าหน้าที่ปศุสัตว์ในพื้นที่ได้รับแจ้งเหตุแม่วัวขนาดใหญ่น้ำมีหนักมากกว่า 650 กิโลกรัม ไม่สามารถคลอดลูกได้ แม้จะถึงกำหนดคลอดแล้วกว่า 3 วัน โดยระหว่างนั้นได้พยายามช่วยทำคลอดด้วยวิธีการล้วงตรวจจากเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ แต่ไม่เป็นผล เนื่องจากลูกวัวมีขนาดตัวใหญ่มาก ศีรษะพับไปด้านหลัง ขาหน้ามีลักษณะพับงอ ทำให้ไม่สามารถดึงออกมาได้ แม่วัวเริ่มอ่อนเพลีย ไม่มีแรงเบ่ง และมีความเสี่ยงสูงที่จะเสียชีวิต

หลังจากได้รับรายงานจากเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ นายสัตวแพทย์พิชัย โพธิ์กระสังข์ นายสัตวแพทย์ชำนาญการพิเศษ หัวหน้ากลุ่มพัฒนาสุขภาพสัตว์ สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดชุมพร จึงได้นำทีมสัตวแพทย์ลงพื้นที่เร่งด่วน พร้อมประเมินสถานการณ์พบว่าจำเป็นต้องทำการผ่าตัดนำลูกออกทันที เนื่องจากเกรงว่าแม่วัวอาจจะเสียชีวิตจากภาวะติดเชื้อและอ่อนเพลีย

ขั้นตอนการปฏิบัติการ 1. นายสัตวแพทย์พิชัย ทำการบล็อกหลังบริเวณส่วนท้าย caudal epidural nerve block เพื่อให้แม่วัวไม่รู้สึกเจ็บในบริเวณที่ทำการผ่าตัด 2. ทำการบล็อกด้านข้างซ้าย บริเวณแฟรงก์ (flank) เตรียมพื้นที่ในการผ่าตัดแบบแอลเชฟ (L-shape) 3. จากนั้นได้ลงมือผ่าตัดช่องท้องอย่างระมัดระวัง 4. สามารถนำลูกวัวออกมาได้สำเร็จ พบว่าลูกวัวมีขนาดใหญ่ ศีรษะพับไปด้านหลัง ขาหน้ามีการพับงอ การล้วงจึงทำได้ยากมาก 5. ที่น่าประหลาดใจคือ เมื่อนำลูกออกมาได้ ปรากฏว่ายังมีชีวิตอยู่ หายใจ ดิ้น และหัวใจยังเต้น แม้จะผ่านเวลามานานกว่า 3 วัน ทีมสัตวแพทย์จึงได้ทำการปฐมพยาบาลลูกวัวเร่งด่วน ช่วยดูดน้ำคร่ำออกจากปอด และดูแลแม่วัวอย่างใกล้ชิด จากนั้นทำการเย็บแผลปิดช่องท้องแม่วัวเรียบร้อย ซึ่งผลการผ่าตัดเป็นไปด้วยความเรียบร้อย ปลอดภัยทั้งแม่และลูก

ขั้นตอนการวางยาก่อนทำการผ่าตัดใหญ่ ในการผ่าตัดเอาลูกออก 1. การบล็อกหลัง (Caudal Epidural Anesthesia)เป็นเทคนิคการระงับความรู้สึกเฉพาะส่วน บริเวณส่วนท้ายของโค โดยการฉีดยาชาเข้าสู่โพรงช่องว่างระหว่างกระดูกสันหลัง (epidural space) ตำแหน่งที่นิยมใช้ในโค ตำแหน่งระหว่างกระดูก coccygeal ที่ 1 และ coccygeal ที่ 2 (Co1-Co2) หรือระหว่าง sacrococcygeal (S5-Co1) ขั้นตอน จับโคให้อยู่นิ่งๆ ด้วยการยืนหรือให้นอนตะแคง จับตำแหน่ง Co1-Co2 โดยคลำหาข้อกระดูกสันหลังที่ขยับได้

ใช้เข็มเบอร์ 18-20 G ความยาว 1.5-3 นิ้ว เจาะเข้าไปในโพรง epiduralฉีดยาชา (เช่น Lidocaine 2%) ปริมาณ 5-10 มิลลิลิตร (ขึ้นกับขนาดตัวโค) ยาชาจะออกฤทธิ์ทำให้โคไม่มีความรู้สึกตั้งแต่บริเวณหาง ช่องคลอด ทวารหนัก และบริเวณ ส่วนท้าย ลดอาการเบ่งและปวด 2. การวางยาชาบริเวณแฟรงก์ (Flank) ในลักษณะ L-shape การฉีดยาชาบริเวณ ผิวหนัง กล้ามเนื้อ และเยื่อบุช่องท้อง (local infiltration) สำหรับผ่าตัดช่องท้องด้านข้าง

เทคนิคที่ใช้ “Inverted L-block” หรือ L-shape local block ขั้นตอน กำหนดตำแหน่งที่จะผ่าตัดบริเวณแฟรงก์ (flank) ด้านซ้าย ใช้เข็มฉีดยาเบอร์ 18-20 G พร้อมยาชา (Lidocaine 2%) ฉีดยาชาเป็นเส้นตรง สองเส้นตัดกันเป็นตัว L กลับหัว ดังนี้ เส้นหนึ่งฉีด ขนานกับกระดูกสันหลัง สูงจากแผลผ่าตัดประมาณ 5-8 ซม. อีกเส้นหนึ่งฉีด ตั้งฉากจากแนวกระดูกสันหลังลงมาด้านหน้าแผลผ่าตัด ฉีดให้ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อและเยื่อบุช่องท้อง ปริมาณยาโดยรวมประมาณ 40-60 มิลลิลิตร ขึ้นกับขนาดพื้นที่

เหตุการณ์ครั้งนี้นับเป็นอีกหนึ่งภารกิจที่สะท้อนให้เห็นถึงความทุ่มเทและความสามารถของทีมสัตวแพทย์ปศุสัตว์จังหวัดชุมพร ที่ไม่เพียงแต่รักษาชีวิตสัตว์แต่ยังช่วยลดความเสียหายทางเศรษฐกิจให้กับเกษตรกรผู้เลี้ยงวัวได้อย่างมาก

ธนากร โกศลเมธีรายงาน 0818923514